ناوه‌ڕۆك
ناساندن
زمانی فەڕەنسی (بە ئینگلیزی: French، بە عەرەبی: اللغة الفَرَنْسية) یەکێکە لە زمانەکانی جیهان و زمانی فەرمی گەلی فەڕەنسی و وڵاتی فەڕەنسایە. سەر بە خێزانی زمانە هیندۆ-ئەورووپییەکانە و وەک هەموو زمانە ڕۆمانسییەکان لە لاتینیی ئیمپڕاتۆریەتی ڕۆمانییەوە سەرچاوە دەگرێت. فەڕەنسی زمانی فەرمی ٢٩ دەوڵەتی جیهانە و زۆرینەیان ئەندامی ڕێکخراوی نێودەوڵەتیی فرانکۆفۆنین (OIF) کە لە ٨٤ وڵات پێکدێت کار لەسەر فێرکردنی زمانی فەڕەنسی و بڵاوکردنەوەی دەکەن.
یەکێکە لە شەش زمانە فەرمییەکەی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێژەی قسەپێکەرانی لە وڵاتانی (فەڕەنسا، کەنەدا، بەلجیکا، ڕۆژئاوای سویسرا، ئۆستا، مۆناکۆ، کۆمەڵێک بەشی لۆکسمبۆرگ و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا). بەپێی کۆتا داتاکانی ساڵی ٢٠١٥ ڕێژەی قسەکەرانی فەڕەنسی لە ئەورووپا %٤٠ و لە ئەفریقا %٣٦ و %١٥ـی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوون. لەنێو یەکێتیی ئەرووپادا دووەمین خێراترین زمانە لە گەشەکردندا و لە هەر پێنج ئەورووپییەک کە زمانی دووەم دەزانن یەکێکیان فەڕەنسی دەزانێت.
هەموو دامەزراوەکانی یەکێتیی ئەرووپا فەڕەنسی وەک زمانێکی کارکردن بەکاردێنن لەگەڵ ئینگلیزی و ئەڵمانیدا. لە هەندێک دەزگادا، فەڕەنسی تاکە زمانی کارکردنە (بۆ نموونە لە دادگای دادی یەکێتیی ئەرووپا). هەروەها ١٨هەمین زمانە کە لە جیهاندا قسەی پێ دەکرێت، شەشەمین زمانە لە ڕووی کۆی ژمارەی قسەکەرەکان و دووەم یان سێیەمین زمانی ئاستی جیهانە لەڕووی ڕێژە و خواستی فێرکردنەوە.
لە ئەنجامی کۆلۆنیالیزمی فەڕەنسی و بەلجیکی لە سەدەی ١٦ بەدواوە فەڕەنسییەکان لە ئەمەریکا و ئەفریقا و ئاسیا بە ناوچە نوێیەکان ئاشنا بوون و زمانەکەیان لەو ناوچانە بڵاوبوویەوە. تەنانەت بەشێک لەو وڵاتە عەرەبییانەی داگیرکراوی فەڕەنسابوون ئێستا لە زمانە عەرەبییەکەیاندا مۆرکی فەڕەنسی پێوە دیارە.
لە جیهاندا قسەکەرانی فەڕەنسی بە ٧٦ ملیۆن کەس خەمڵێنراوە و نزیکەی ٢٣٥ ملیۆن کەس هەموو ڕۆژێک بەو زمانە دەدوێن و کاری پێدەکەن. نزیکەی ٣٢١ ملیۆن کەس لە جیهاندا دەتوانن بە زمانەکە قسە بکەن و بەپێی ڕێژەی قسەکەران و گەشەکردنی زمانەکە، لە ساڵی ٢٠٢٥ ژمارەی قسەپێکەرانی دەگاتە ٥٠٠ ملیۆن کەس.
پیتەکان
ئەلفوبێی فەڕەنسی لەسەر بنەمای ئەلفوبێی لاتینی دانراوە، ٢٦ پیتی تێدایە و لە چەپەوە بۆ ڕاست دەنووسرێت. فەڕەنسی بەوە لە ئینگلیزی جیاوازە کە چەند پیتێکی جووڵە و سەروبۆری بۆ زیاد دەکرێت. وەک "e" لەسەروویەوە لەوانەیە é, è, ê یان ë زیاد بکرێت و ئەو زیادکردنانە دەبنە هۆی گۆڕینی شێوازی خوێندنەوەی. نموونەی زیادکردنی ئەم سەروبۆرانە تاگانە بۆ گۆڕینی دەربڕینی پیتەکان بریتییە لە زێدەکردنی پیتی C کە پیتی وشەکە لە c بۆ s لە "k" بۆ "x" دەگۆڕێت.
فەڕەنسی چەند کارەکتەرێک لەخۆدەگرێت کە لە زمانی کوردی هاوتایان نییە وەک U یان E:
پیتی U بە دەنگی /y/ ئەخوێنرێتەوە بەڵام هەمان دەنگی ئینگلیزی نییە، بەڵکوو لە زمانی ئەڵمانیدا هەیە، کە پیتی Üیە.
پیتی Eـیش وەک ئەلفی مەزمومەی عەرەبی وایە و بە کردنەوەی دەم دەردەبڕدرێت.
فەڕەنسی هاودەنگی زۆری تێدایە و ئەگەر لە کۆتایی وشەکەدا هاتبن تەنیا لە حاڵەتی بەستنەوەی وەک: N, M, T, S, P, Z دا دەردەکرێن.
-
پیت شێوازی دەربڕین (IPA) سەروبۆر و لکاندن A a /a/ Àà, Ââ, Ææ B bé /be/ C cé /se/ Çç D dé /de/ E e /ə/ Éé, Èè, Êê, Ëë F effe /ɛf/ G gé /ʒe/ H ache /aʃ/ I i /i/ Îî, Ïï J ji /ʒi/ K ka /ka/ L elle /ɛl/ M emme /ɛm/ N enne /ɛn/ O o /o/ Ôô, Œœ P pé /pe/ Q qu /ky/ R erre /ɛʁ/ S esse /ɛs/ T té /te/ U u /y/ Ùù, Ûû, Üü V vé /ve/ W double vé /dubləve/ X ixe /iks/ Y i grec /iɡʁɛk/ Ÿÿ Z zède /zɛd/
کۆمەڵێک دەستەواژەی گرنگ
| Bonjour | سڵاو، بەیانی باش |
| Au revoir | خوات لەگەڵ |
| Oui | بەڵێ |
| Non | نەخێر |
| Merci | سوپاس |
| Merci beaucoup | زۆر زۆر سوپاس |
| Fille | کچ |
| Garçon | کوڕ |
| Femme | ژن |
| Homme | پیاو |
| Amour | خۆشەویستی |
| Français | فەڕەنسی |
| S’il vous plaît | تکایە |
| Bonsoir | ئێوارە باش |
| Bonne Nuit | شەو باش |
| Excusez-moi | ببوورە |
| De Rien | شایەنی نییە (نافەرمی) |
| Je vous en prie | شایەنی نییە (فەرمی) |
| Temps | کات |
| Jour | ڕۆژ |
| Monde | جیهان |
| Monsieur | بەڕێز |
