ناوه‌ڕۆك
یەکێتی نیشتیمانی کوردستان
بۆ ئەوەی خوێنەران ئاشنای دۆخی دروست بوونی بن پێویستە سەرەتایەکی دروست بوون و مێژووەکەی بزانرێ،
یەکەم- باری ناوخۆیی
بارودۆخێکی ناوەکی و ئیقلیمی و جیهانی زۆر ناسک و نەگونجاو بوو بۆ کورد، لە ناوەخۆدا، تەنها سێ مانگ بوو شۆڕشی ئەیلول زۆر بە بێ ئومێدی لە ١٩٧٥ شکستی هێنا و جاڕی کۆتایی هێنانی حزبایەتی و سیاسەت و کوردایەتیش بوو لەو دەمەیدا، کە خاوەنی زیاتر لە ٦٠٠٠٠ پێشمەرگە و توانای جەنگی هێز و ناوچەیەکی فراوانی کوردستانی ڕزگارکراوی هەبوو، بێ ئەوەی هیچ ڕێنماییەک بەو خەڵکە بدرێت، بۆیە بەشێک لە ڕۆشنبیرانی چەپی کورد یاخود عەلمانییەتی کورد بە (ئاش بەتاڵ) ناوزەندیان کرد، بەو شێوەیە شاخ و گۆڕەپان چۆڵ بوو، حکومەتی بەعس زۆر زاڵ بوون بەسەر کوردستان، ئەوەی ئێستا دەبینرێ لە لایەن بەرژەوەندی پەرستان بۆ حزبە دەسەڵاتدارە کوردەکان دەیکەن- گەندەڵچی و جاشەکان بە هەموو جۆرەکانیانەوە، ئاواشیان بۆ بەعس دەکرد، چەند حزبێکی کوردی هەبوو لە بەرەی حکومەت بوو وەک:
١- پ. دک. باڵی جیابووەوە و بە سەرۆکایەتی عزیز عقراوی.
٢- پارتی شۆڕشگێڕی کوردستان- بە سەرۆکایەتی عبدالستار تاهیر و شەریف ئەو باڵەی کە لەگەڵ جەلالیەت نەگەڕایەوە نێو شۆڕشی کورد لە لێبوردنی ١١/٣/١٩٧٠ ی مەلا مستەفا بارزانی.
٣- بزوتنەوەی پێشکەوتنخوازانی کورد- هەر لە هەمان باڵ جیاببۆوە- بە سەرۆکایەتی عبداللە اسماعیل- بە مەلا ماتۆڕ بەناوبانگ بوو.
٤- حزبی شیوعی عێڕاقی.
هەمووی لە بەرەدابوون لەگەڵ حزبی بەعس.
- لەو کاتی تەنها تروسکایەکی جم و جۆڵی (ئەوکاتی پێیان دەوتن کۆنە جەلالیەکان) هەبوو لەگەڵ شەخسی (جەلال تاڵەبانی) خۆشی.
- کوردایەتی کەوتەوە نێو شیعر و شانۆگەری، زۆرایەتی ئەو توێژە دەورێکی گرنگیان بینی.
- بەو شێوەیە تەیاری عەلمانی و مارکسی زۆر تەشەنەی کرد لە کوردستان، حزبی شیوعیش ئەو شەپۆلەی پێ هەرس نەکرا لەبەر عێراقیەتەکەی بە پێچاوەنەوە بەیانی دەکرد ئەو جم و جۆڵەی دروست بوونەوەی شۆڕشی بە تەقەلاکانی ئیمپریالیزم و ڕەجعی لە دژی حکومەتی بەعس لە قەڵەم دا، تەنانەت ڕووخانی شۆڕشی کورد بە سەرۆکایەی بارزانی لە ١٩٧٥ کە شینی کوردان بوو ئەوان لە کۆنگرەی ٧ی ١٩٧٩ی (ح ش ع) بە دەسکەوتێکی گەوری وەسف کرد و ئەو شۆڕشەی بە (ڕەجعی) لە قەڵەم دابوو وەک لە دەقی بەیانەکەی واهاتووە: (.. وفی مقدمة المنجزات الوطنیة الحکم الذاتی و قضیة المترد الرجعی الکوردی)، دروشم کۆنگرەی ٣ی (ح ش ع) بریتی بوو لە : (دەست لە ناودەست بۆ پێشەوە بەرەو دامەزراندنی سۆشیالیزم لە عێراق)، دواییش کە شۆڕشی نوێ هەڵگیرسایەوە بە بەیانێک لە ساڵی ١٩٧٨ ئەو شۆڕشەی بە کرێگرتەی ئیمپیریالیزم وەسف کرد، دەقەکەی وا هاتووە (.. ئیمپیریالیزم لە وڵاتانی ڕەجعی ناوچەکە یارمەتی عەناسری دژ بە عێڕآقی پێشکەوتوو و نیشتیمان پەروەردەن...) ، هەموو ئەو هەڵوێستە سەلبیانەی (ح ش ع) بووە پێشەکییەکی بەهێز بۆ گەشەی کۆمەڵەی مارکسی لینینی کوردستان و دروست بوونی (ی. ن. ک) یش.
دووەم- باری اقلیمی
- هەرسێ ووڵاتی (عێراق بەعس، ئێرانی شاهـ، تورکیای تورانی) ڕێکەوتنی خنکێنەریان لە دژی کورد داڕشبوو.
- هەردوو حزبی بەعسی دەسەڵاتدار لە سوریا و عێراق ناکۆک بوون، زەمینەیەک بۆ (یەکێتی) هاتە بار، بەپێێ ئەو نامەیەی د فوئاد مەعسووم (ئەو کاتی نوێنەری پارتی بوو لە قاهیرە) بۆ کاک مسعودی ناردوەو لە ١٦/١٠/١٩٧٤ ئەوا پەیوەندی مام دەلال و سوریا بۆ ئەوکاتی دەگەڕێتەوە لە نامەکەی دا باس لەوە دەکا کە سووریەکان ئیهتیمام بە مام جلال دەدەن و بیجۆیەکی ٤٠٤ و دەمانچەیەکیان پێ داوە، بەڵام شوێنی بوونی (یەکێتی) کە لە ناوچەی سۆران بوو لەگەڵ سوریا (تەک و لۆ) هاتبوو، سوودێکی وای نەبوو بۆی، ئیتر باری ئیقلیمی زۆر سەخت بوو.
سێیەم- باری جیهانی
- جیهای سەرمایەداری و رۆژئاوا بەپێی بنەمای بەرژەوەندی ئەو لایەنە بوو هەر لێی بە کورد وەدەدەدرا (من حجر واحد...).
- وڵاتانی جیهانی سێیەم و جامیعەی عەرەبی شۆڤێنیانە پاڵپشتی عێراق بوون.
- تەنیا کۆمەڵە ولاتێکی وەک (چین- ماو تسی تۆنگ) و (کۆریا- کیم ئیل سۆنگ) و سوریا و یەمەنی خواروو و لیبیا- معەمەر قەزافی) ئەوانە تریک بوون لەگەڵ ڕەوتی دەولی، ڕێکخراوی (بەرەی میللی بە سەرۆکایەتی جۆرج حەبەش) لەو خانە بوو کە دۆستایەتی تایبەتی لەگەڵ خودی سکرتێری یەکێتی هەبوو، ئەوەش کەمە یارمەتیدەرێک بوو.
هەموو ئەو بارودۆخە ناوەکی و ئیقلیمی و دەولیە بەو سەختیە زەمینەیەکیس ازدا بۆ دروست بوونی بزوتنەوەیەکی کوردایەتی بە ناوەڕۆک مارکسی هاوچەرخ جیا لە مارکسیەتی شیوعیە ڕەسمیەکان، بەڵام بە گشتی پڕۆژەی شۆڕش هەڵگیرساندنەوە بەو بارودۆخە نەگونجاوەی جیهانی و ئیقلیمی و ناوەکی هەورازێکی سەخت و نیمچە (مەحاڵ) بوو، بوێریەکی زۆری دەویست بەو تەوقە بشکێنن، ئەوەش لە بوێری جەلال تاڵەبانی هاتە دی.
ی-ن-ک
یەکەم ئەڵقە لەو چوار کەسە پێک هات: (جلال تاڵەبانی، عادل مراد، عبدالرزاق فەیلی، د فوئاد معسوم)، دوای ئەوانی تر لە دەرەوە و ناوەوە پەیوەندیان کرد، بلیمەتی و بوێری ئەوانە و دەستەی دامەزرێنەرانی تری وەک (نەوشیروان مستەفا، د.کمال خۆشناو، د. کمال فوئاد، د. عمر شێخ موسی...) لەگەڵ بوێری سەرکردەکانی ناوەخۆ کە بریتی بوون لە (عەلی عەسکەری، د.خالید، عمر دەبابە، سەید کاکە....) ئەو مەحاڵەیان شکاند، ئەوانە زیاتر سەرکردەی مەیدانی زۆر بە توانا بوون، زۆربەشیان باڵی (بزوتنەوەی سۆشیالیستی) بوو، ئەوانەی شام زیاتر خەتی گشتی و کۆمەڵە بوون، بەو شێوەیە (ینک) لە سێ باڵ ەل ١/حزیران/ ١٩٧٥ لە شام جاڕدرا، بە سەرۆکایەتی (جەلال حسام الدین تاڵەبانی)
پێکهاتنی یەکێتی
باڵەکانی ناو (ی. ن. ک) لەسەر داهێنانەی زۆر عەبقەریانەی مارکسی بوو، بەهۆی بنەمای یاسای سێیەمی (مادیەی دیالیکتیک) دروست کرابوو، کە بریتییە لە (وحدة و صراع المتناقضات) بە جۆرێک کە(وحدة) کە بریتی بێ لەسەر بنچینەی نیشتیمانی و ڕضگاری کوردستان و (صراح)ەکەش بریتی بێ لە (ململانێی چینەکانی کوردستان) هەر لە چوارچێوەی (ی ن ک)، ناوی (یەکێتی نیشتیمانی کوردستان) لەو فەلسەفەیە هاتووە، ووردتر لە ئەزموونی چینی و فکری ماوتسی تۆنگ هەروەک لە پەیامە وەڵامێکی کۆمیتەی ناوەندی حزبی شیوعی چینی بۆ کۆمیتەی ناوەندی ح ش سۆڤیەتی لە (٣٠/٣/١٩٦٣) هاتووە، ئەو ئەزموونە بەو شێوە لاسایی وڵاتانێک بوو لەسەر شێوەی قۆناغی کورد کە لە (ئەنگۆلا و مۆزەمبیق) پەیڕەو کرابوو بە هەمان نێوی (یەکێتی نیشتیمانی) و پێکهاتنیان لە چەند باڵێک.
ئەو داڕشتەنی (ی ن ک) بە مەبەستێکی پۆڵایینی وا بەرجەستە کرابوو کە:
١- لە بواری هیچ ڕێکخراوێکی تر لە دەرەوەی (ی ن ک) نەدرێ، مادام نوێنەری هەموو چێنەکان جێیان کرابێتەوە.
بە شێوەیەک (ی ن ک) داڕژرابوو کە لە کۆتاییدا (کۆمەڵە) لێێ سەرکەوتووبێ، تا ڕادەیەکی زەق فێڵ لە (خەتی گشتی بزوتنەوەی سۆشیالیستی) کرابوو، ئەوان بەپێی ئەو یاسایەی سەروو نوێنەرایەتی وردە بۆرجوازی نیشتیمانیان دەکرد، کۆمەڵەش نوێنەری پرۆلیتاریا، ئیتر لە ژێر سایە و فەزای مارکسیەت، هەڵبەتە ئەوەی یەکەم بەرەو کزی دەڕوا و ئەوەی دوەومیش بەرەو گەشەکردن و هەروەک واش هاتەوەو، جگە لە فێڵی فیکری (کە ناونرابوو تاکتیک) فێڵی ڕاستەوخۆش لە شێوەی (خط مائل)، د. کمال خۆشناو کە ئەندامی م.س بوو لەسەر لیستی خەتی گشتی، کەچی لە ژێرەوە بۆ (کۆمەڵە) ئیشی دەکرد، تا لە دواییدا ئاشکرا بوو، لەو (نهێنییە) مام جەلال سکرتێری گشتی ئاگادار بوو، لەو سەردەمی زیاتر لایەنگری کۆمەڵ بوو، تا دروست بوونی (شۆڕشگێران).
