ناوه‌ڕۆك
ناساندن
زانکۆی ئەدینبۆرگ (بە ئینگلیزی: University of Edinburgh، بە گەلیکی سکۆتلەندی: Oilthigh Dhùn Èideann، بە عەرەبی: جامعة إدنبرة)، زانکۆیەکی توێژینەوەی گشتییە لە ئەدینبۆرگ، سکۆتلەندا. ئەم زانکۆ لە ساڵی ١٥٨٣ـدا بەفەرمی کرایەوە و یەکێکە لە چوار زانکۆ کۆنەکەی وڵاتەکەی. زانکۆکە ڕۆڵێکی گرنگی هەبووە لە سەردەمی ڕۆشنگەری سکۆتلەندا، بوو بە ناوەندێکی ڕۆشنبیری و شاری ئەدینبۆرگ نازناوی "ئەسینای باکوور"ـی بەدەستهێنا. ئەم زانکۆیە لە ڕیزبەندی زانکۆ سەرەکییەکانی بەریتانیا و جیهاندایە. لەگەڵ ئەوەشدا سێیەم گەورەترین تەرخانەی هەیە لە بەریتانیا، لە دوای زانکۆکانی کامبریج و ئۆکسفۆرد. زانکۆکە پێنج کەمپی سەرەکی لە شاری ئەدینبۆرگ هەیە، کە چەندین بینای گرنگی مێژوویی و تەلارسازی لەخۆدەگرێت وەک باڵەخانەکانی شارۆچکەی کۆن. بەپێی ناوی خوێندکارە تۆمارکراوەکان زانکۆی ئەدینبۆرگ هەشتەم گەورەترین زانکۆیە لە شانشینی یەکگرتوودا، لە ساڵی ٢٠١٩ بۆ ٢٠٢٠ ژمارەی خوێندکارانی ئەم زانکۆ ٣٥٫٣٧٥ خوێندکار بوو.
زانکۆکە پێنج کەمپی سەرەکی لە ئەدینبۆرگ هەیە، ئەوانیش:
- ناوچەی ناوەندی
- بیناکانی پاشا
- بایۆکواتە
- ئیستەر بوش
- ژەنەڕاڵی ڕۆژئاوا
کۆلێج و سکوڵەکان
لە ساڵی ٢٠٠٢دا، زانکۆکە لە نۆ فاکەڵتی و سێ کۆلێج پێکهاتبوو، لە کاتێکدا لە ڕووی تەکنیکییەوە زانکۆیەکی کۆلێجی نییە، بەڵام خاوەنی سێ کۆلێجە ئەوانیش:
- کۆلێجەکانی هونەر، زانستە مرۆڤایەتییەکان و زانستە کۆمەڵایەتییەکان (CAHSS)
- زانست و ئەندازیاری (CSE)
- پزیشکی و پزیشکی ئاژەڵان (CMVM)
کۆلێجەکانی هونەر، زانستە مرۆڤایەتییەکان و زانستە کۆمەڵایەتییەکان گەورەترین کۆلێجی زانکۆکەیە و نزیکەی ٢٦٫١٣٠ خوێندکاری تێدایە. لە ساڵی ٢٠٢١ـدا ژمارەی سکوڵەکانی زانکۆکە گەشتە ٢١ سکوڵ، هەندێک لە سکوڵەکانی زانکۆکە بریتین لە:
- سکوڵی تەلارسازی و تەلارسازی دیزاینکردنی دیمەنی سروشتی و باخچەکانی ئەدینبۆرگ
- کۆلێجی هونەری ئەدینبۆرگ
- سکوڵی زانستی زانیاری
- سکوڵی یاسای ئەدینبۆرگ
- سکوڵی بیرکاری
- سکوڵی پەروەردەی مۆرای هاوس
- کۆلێجی نوێ
- سکوڵی پزیشکی پۆڵەندا
- سکوڵی کیمیا
- سکوڵی زانستی زەویناسی
- سکوڵی فیزیا و ئەستێرەناسی
- سکوڵی خوێندنی سکۆتلەندی
- سکوڵی بازرگانی
- سکوڵی پزیشکی
- سکوڵی ئابووری
- سکوڵی تەندروستی لە زانستە کۆمەڵایەتییەکان
- سکوڵی مێژوو و کلاسیک و ئاسەوارزانی
- سکوڵی ئەدەب و زمان و کولتوور
- سکوڵی فەلسەفە و دەروونزانی و زانستە زمانەکان
- سکوڵی زانستە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان
مێژوو
زانکۆی ئەدینبۆرگ، دامەزراوەیەکی تایبەتی و تێکەڵی خوێندنی باڵایە لە ئەدینبۆرگ و یەکێکە لە بەناوبانگترین زانکۆکانی سکۆتلەندا. ئەم زانکۆ لە ساڵی ١٥٨٣دا و بەپێی یاسایەکی پاشا جەیمسی شەشەم وەک "کۆلێجی شارۆچکەکە" لەلایەن ئەنجومەنی شارۆچکەی ئەدینبۆرگەوە دامەزرا. لە ساڵی ١٦٢١دا یاسایەکی پەرلەمانی سکۆتلەندا هەموو ماف و ئیمتیازاتێکی سێ زانکۆ کۆنەکەی سکۆتلەندای بەخشییە کۆلێجی شارۆچکەکە، دوای ئەوە وردە وردە ناوی زانکۆی ئەدینبۆرگی لێ نرا. زانکۆکە تا ساڵی ١٨٥٨ لەژێر کۆنترۆڵی ئەنجومەنی شارۆچکەی ئەدینبۆرگدا مایەوە، دوای ئەو کاتە بەپێی یاسای زانکۆکان ئۆتۆنۆمی وەرگرت.
زانکۆکە لە سەرەتادا لە کۆلێجی زانستە ئەدەبییەکان و سکوڵی ئاسمانزانی پێکهاتبوو. لە سەرەتای سەدەی ١٨ـدا سکوڵی پزیشکی و یاسا دامەزران، دواتر فاکەڵتەکانی مۆسیقا، زانست، هونەر، زانستە کۆمەڵایەتییەکان و پزیشکی ڤێتێرنەری زیادکران. هەرچەندە فاکەڵتی ئاسمانزانی هەمیشە گرنگییەکی بێهاوتای هەبووە بۆ زانکۆکە، بەڵام سکوڵی پزیشکییەکەی ناوبانگی هەبووە. چارڵز داروینی بڕوادار بە فەلسەفەی سروشتی ئینگلیز لەوێ پزیشکی خوێندووە.
هەندێک لە کەسایەتییە دیارەکانی زانکۆکە
- بڕوادار بە فەلسەفەی سروشتی ئینگلیز چارڵز داروینی
- ڕۆماننووس سێر واڵتەر سکۆت
- فەیلەسوف و مێژوونووس جەیمس میل
- وتارنووس و مێژوونووس تۆماس کارلایل
- ڕۆماننووس ڕۆبێرت لویس ستیڤنسۆن
- داهێنەر ئەلێکساندەر گراهام بێڵ
