ناوه‌ڕۆك
ناساندن
مۆساد (بە ئینگلیزی: Mossad) کە کورتکراوەی "دەزگای هەواڵگری و ئۆپەراسیۆنی تایبەت"ـە دەزگایەکی هەواڵگری دەرەکی ئیسرائیلییە، لە ١٣/١٢/١٩٤٩ دامەزراوە و کاری کۆکردنەوەی زانیاری و ڕاپەڕاندنی ئەرکەکانی وڵاتە لە دەرەوەی وڵات، مۆساد لەلایەن سەرۆک وەزیرانەوە بەڕێوەدەبرێت و سەرۆکەکەی دیاری دەکرێت، مۆساد بەرپرسی زۆرێک لە ڕێککەوتنە نهێنییەکانی ئیسرائیلە و ئەرکی پاراستنی دۆزەکانی ئیسرائیل و هاوڵاتیانی ونبوو و دەستبەسەری لەسەرە.
مۆساد لە زۆرێک لە کەیسی تیرۆرکردنەکاندا تێوەگلاوە کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کراون و دەڵێت کە ئەو کەسانە دژی حکوومەتی ئیسرائیل بوون، جیا لەوەش سیخوڕی بەسەر هەموو وڵاتێکەوە دەکات چ دۆست و چ دوژمنی بن، تەنانەت ئەو وڵاتانەش کە پەیوەندی دیبلۆماسی لەگەڵیاندا نییە.
مۆساد دەزگایەکی مەدەنییە و وەک بەشێکی سەربازی و سوپا سەیرناکرێت، هەرچەند بودجەکەی لە سوپاوە دێت، هەموو کارمەندەکانی پێشتر سەرباز بوون و زۆرێکیان فەرماندەن، بەڵام لەوێ پلەی کارمەندیان هەیە نەک پلەی سەربازی.
مێژووی مۆساد
مۆساد کورتکراوەی "موساد لعلیاھ بت"ـە کە یەکێکە لە دەزگاکانی کۆچی نایاسایی جولەکەکان و یەکێک بوو لە دەزگاکانی ئاسایش و هەواڵگری کۆن، لە ساڵی ١٩٣٧ بە مەبەستی کۆچپێکردن بە جولەکەکان دروستکرا و یەکێک بوو لە دەزگاکانی هاگانا.
بەشەکان
- بەشی زانیاری: ئەرکی کۆکردنەوەی زانیاری و شیکردنەوە و وەرگرتنی ئەنجامە لێیان.
- بەشی ئۆپەراسیۆن: ئەرکی جێبەجێکردن و داڕشتنی پلانی کوشتن و دەستگیرکردن و ڕفاندنی لایەنێکی مەبەستە لە چوارچێوەی بڕیار و ویست و قازانجەکانی دەوڵەتی ئیسرائیل.
- بەشی جەنگی دەروونی: ئەرکی بڵاوکردنەوەی ترس و بیم و هەواڵی ناڕاست و پڕوپاگەندەیە بە پشت بەستن بە دوو لایەنەکەی پێشوو.
سەرۆکەکان
- ڕئوفین شیلواھ ١٩٤٩ – ١٩٥٢
- ئیسەر هێریل ١٩٥٣ – ١٩٦٣
- مائیر عامیت ١٩٦٣ – ١٩٦٨
- تسفی زامیر ١٩٦٨ – ١٩٧٣
- ئیسحاق حوفی ١٩٧٣ – ١٩٨٢
- ناحوم ئێدمونی ١٩٨٢ – ١٩٨٩
- شەبتای شافیت ١٩٨٩ – ١٩٩٦
- دانی یاتوم ١٩٩٦ – ١٩٩٨
- ئیفراهیم هلیفی ١٩٩٨ – ٢٠٠٢
- موئیر داغان ٢٠٠٢ – ٢٠١١
- تامیر باردو ٢٠١١ – ٢٠١٦
- یوسی کوهین ٢٠١٦ – ٢٠٢١
- داڤید بەرنیاع ٢٠٢١ – ئێستا
دەستەواژەکانی نێو مۆساد
- کاستا: کارمەندی مەیدانی مۆساد
- کیدون: کارمەندی کوشتن
- مابواھ: هەواڵگرێک کە جولەکە نەبێت
- مەیمون: بەڕێوبەری دەزگای مۆساد
- فالاش: کارمەندی مۆساد لە لوبنان
- سیانیم: هەر جولەکەیەک کە لە دەرەوەی ئیسرائیل دەژی و یارمەتی دەوڵەتی ئیسرائیل دەدات بە خۆڕایی.
کارەکانی مۆساد
- بەڕێوبردنی تەواوی تۆڕەکانی سیخوڕی لە تەواوی ناوچەکانی دەرەوەی وڵات و دامەزراندنی کارمەند و کەسی تایبەت لە هەموو پێگەکانی وڵاتان.
- کۆکردنەوەی تەواوی زانیارییەکانی نێو ڕۆژنامە و گۆڤار و میدیاکانی دەوڵەتانی تر
- دانانی پێوەر بۆ هەڵوێست و کاری سیاسی نێو دەوڵەتە عەرەبییەکان.
- کۆکردنەوەی زانیاری لە دەرەوەی وڵات
- نەهێشتنی پەرەپێدانی چەک لەلایەن دەوڵەتانی دژی ئیسرائیل و ڕێگری لە چەکداربوونی وڵاتانی دوژمن.
- تێکشکاندنی تەواوی هێرشە سیخوڕی و زانیارییەکانی دەرەوەی وڵات کە دژی ئیسرائیل بکرێن.
- دروستکردنی پەیوەندی نهێنی لەگەڵ کەسانی گەورەی وڵاتانی دیکە، هەروەها بەستنی پەیوەندی و ڕێککەوتننامە، چ سیاسی بێت یان ئابووری.
- یارمەتیدانی ئەو جولەکانەی کە دەیانەوێت کۆچ بکەن بۆ ئیسرائیل بەڵام ناتوانن.
