ناوه‌ڕۆك
پرس و ڕاوێژ نەکردن بە منداڵ
پرس و ڕاویژ کۆلەکەیەکی هەرە بەهێزی هەموو ماڵ و خێزان و کۆمەڵگەیەکە، تەنانەت ڕایەدار و دەوڵەتمەندانیش بەبێ پرس و ڕاویأ کارەکانی خۆیان ڕایی ناکەن و نامەشینن!
بۆیە هەر ماڵ و خێزانێک پرس و ڕاوێژی تێدا نەبێت و کار بەو پرەنسیپە نەکرێت، ئەو خێزانە ڕووبەڕووی کێشەی زۆر ئاڵۆز و مەزن دەبێتەوە و ناتوانێ بەرامبەر کێشەکان خۆڕاگر بێت و زوو یان درەنگ کاریگەریی نەرێنی لەسەر سیستمی ژیانی ئەو خێزانە جێدەهێڵێت و دووریش نییە لەبەریەک هەڵبوەشێتەوە، یان لێکبترازێت!
مخابن هەڵەیەکی دیکە لەو هەڵە باوانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان دەرهەق بە منداڵەکانیان ئەنجامی دەدەن، برتییە لە پرس و ڕاوێژ نەکردن بە منداڵەکانیان، بە تایبەتی دوای ئەوەی کە گەورە دەبن و دەزانن چاکە چییە و خراپە چییە و ڕەش چییە و سپ]ی چییە و تاڵ چییە و شیرین چییە.
ئەگەرەكانی پرس و ڕاوێژنەكردنی دایك و باوكان
ئەمەش بۆ چەند ئەگەرێک دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- ئەم جۆرە دایک و باوکانە خۆیان لە منداڵەکانیان بە باڵاتر و گەورەتر و زاناتر و شارەزاتر دەزانن و پێیان وایە منداڵان مافی ئەوەیان نییە پرس و ڕاوێژیان پێ بکرێت.
- کەمبینی و تەسکیبینی و کورتبینی دایک و باوک.
- لاوازی ئاستی زانستی و ڕۆشنبیری دایک و باوک.
- ئاشنا نەبوون بە بنەما زانستی و پەروەردەییەکان.
- نادیدەگرتنی بەها مرۆڤییەکان.
- هەبوونی گرێی دەروونی.
- هەبوونی کێشەی خێزانی.
- نادیدەگرتنی فەزڵی پرس و ڕاوێژکردن.
- نەبوونی پەیوەندییەکی توندوتۆڵ و پتەو لە نێوان دایک و باوک و منداڵەکانیان.
- نەبوونی ژینگەیەکی تەندروست و لەبار بۆ پێکەوە ژیان.
- نەبوونی سۆز و خۆشەویستی لە ناو خێزاندا.
- زاڵبوونی هەستی خۆسەپاندن لە ناو خێزاندا.
- ڕێزنەگرتن لە بۆچوونی جیاواز.
زیانەكانی
ئەڵبەتە ئەگەر پرس و ڕاوێژ بە منداڵان نەکرێت، بە تایبەتی کاتێ کە گەورە دەبن، هەروەها لەسەر ئەو بابەتانەش کە پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆی بە چارەنووسی ئەوانەوە هەیە، دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی کێشە و، زیان بە بەرژەوەندی دایک و باوک و منداڵ دەگەیەنێت، گرنگترین ئەو زیانانەش ئەمانەن:
- منداڵ هەست دەکات پەراوێز و فەرامۆشکراوە.
- منداڵ هەست بە دڵتەنگی و نیگەرانی دەکات.
- هەستی خۆبەکەمزانین لای منداڵ دروست دەبێت.
- منداڵ بڕوا و متمانەی بەخۆی و دایک و باوکی نامێنێت.
- پرس نەکردن بە منداڵ، وا دەکات کە بڕیارەکانی خێزان بە کۆدەنگی نەدرێن و لایەک ڕای خۆی بەسەر لایەکی دیکەدا بسەپێنێت.
- زەمینە ڕقئەستووری و رق و کینە لە ناو خێزاندا دەبێت.
- خێزان ڕووبەڕووی کێشە و تەنگژە دەبێتەوە.
- خۆشەویستی و سۆز و ڤیان لە نێوان ئەندامانی خێزاندا بەرەو کاڵبوونەوە دەچێت.
- منداڵەکان لە ڕووی زانستی و دەروونی و کۆمەڵایەتیی و هزرییەوە بە شێوەیەکی تەندروست گەشە ناکەن.
- منداڵ لە زۆر ماف بێبەش دەبێت و ستەمی لێ دەکرێت، بە تایبەتی لەو بوارانەدا کە پەیوەندی بە خودی خۆیەوە هەیە.
چارەسەرکردنی ئەم هەڵەیە
دەبێ دایکان و باوکان درک بە گرنگی پرس و ڕاوێژ بکەن، چ لەگەڵ خۆیان، چ لەگەڵ ئەندامانی دیکەی خێزان، بە تایبەتی منداڵەکانیان، چونکە ئاستی سەرکەوتن و سەرنەکەوتنیان لە ژیاندا تا ئەندازەیەکی زۆر پەیوەستە بەو پرەنسیپەوە، جا بۆ ئەوەی دایکان و باوکان بە شێوەیەکی تەندروست بڕیار بدەن و هەمووان لە ئاست جێبەجێکردن ئەو بڕیارانەدا خۆیان بە بەرپرسیار بزانن، هەروەها بۆ ئەوەی پەیوەندی نێوان دایک و باوک و منداڵەکانیان لەوپەڕی تۆکمەیی و پتەویدا بێت، پێویستە ئەم خاڵانەی خوارەوە لەبەرچاو بگرن:
- هەموو کارێک، بە تایبەتی ئەو کارانەی کە پەیوەندی بە مافەکانی منداڵانەوە هەیە، بە پرس و ڕاویژ لەگەڵ منداڵەکانیان یەکلایی بکەنەوە، واتە پرس و ڕاوێژ ببێتە بەردی بناغەی کارکردن و پێکەوەژیانی ئەندامانی خێزان.
- خۆیان لە بڕیاری تاکلایەنە و تاکڕەوانە بپارێزن و خۆسەپێنەر نەبن.
- پەلە نەکەن لە بڕیاردان.
- ئاشنا بن بە مافەکانی منداڵ.
- بەشێک لە بەرپرسیارییەتی بە منداڵەکانیان ببەخشن.
- بە چاوێکی کەم سەیری منداڵەکانیان نەکەن.
- ڕێز لە ڕاجیایی بگرن و دڵ و دەروون و سینە فراوان بن.
- ئاشنا بن بە بنەما زانستی و پەروەردەییەکان.
- میهرەبان و دڵسۆز بن بۆ منداڵەکانیان و خۆیان لە ستەم و زۆرداری بپارێزن.
- پێویستە هەر لە سەرەتاوە منداڵان لەسەر پرەنسیپی پرس و ڕاوێژ ڕابێنن، بۆ ئەوەی کە گەورەبوون، بە شێوەیەکی کردەیی سەرەدەری لەگەڵ ئەو چەمکەدا بکەن و خۆیان لە هەموو جۆرە بڕیارێکی تاکڕەوانە و خۆسەپێنەرانە بپارێزن.
- پرس و ڕاوێژ، هاوسەنگی و خۆشەویستی نێوان ئەندامانی خێزان بە گشتی و، دایکان و باوکان و منداڵەکانیان بە تایبەتی دەپارێزێت.
