ناوه‌ڕۆك
ناساندن
پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا یان پارێزگای ورمێ (بە فارسی: استان آذربایجان غربی، بە ئینگلیزی: West Azerbaijan Province) یەکێکە لە ٣١ پارێزگاکانی وڵاتی ئێران و لە بنەڕەتدا پارێزگایەکی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە. ناوەندەکەی شاری ورمێیە و دوو نەتەوەی سەرەکی تێیدا دەژین کە لە کورد و ئازەری پێکهاتوون. ئەو پارێزگایە لەگەڵ باشوور و باکووری کوردستان هاوسنوورە. تاکە پارێزگایە سنووری لەگەڵ باکووری کوردستان هەبێت لە ڕۆژهەڵاتی کوردستانەوە. زۆرینەی کوردەکان دەکەونە باشوور و ڕۆژاوا و بە موکریانەکان دەناسرێن.
جوگرافیا
ڕووبەری پارێزگاکە بەبێ دەریاچەی ورمێ ٣٧,٠٥٩ کیلۆمەتری دووجایە و لە باکوورەوە لەگەڵ کۆماری ئازەربایجان، لە ڕۆژهەڵاتەوە لەگەڵ ئازەربایجانی ڕۆژهەڵات و لە باشووری ڕۆژهەڵات و باشوورەوە لەگەڵ زنجان و پارێزگای سنە و لە ڕۆژاواشەوە لەگەڵ باکوور و باشووری کوردستان هاوسنوورە. سێزدەیەمین گەورەترین پارێزگای ئێرانە و ٢,٦٤ لە سەتی ڕووبەری ئێران لەخۆی دەگرێت.
پارێزگاکە خاوەنی سێ سەرچاوەی ئاویی گەورە و بەرهەمدارە بۆ دانیشتوانی شارەکە، کە هەریەک لە دەریاچەی ورمێ و ڕووباری ئاراس و زێی بچووکن. لەڕووی بەرزاییشەوە هەریەک لە زنجیرەچیاکانی نێوان تورکیا و عێراق، تەنگەڵانی قوشچی، کێوەکانی باستان، کێوی بینار، قەندیل، دۆڵی حاجی ئیبراهیم و تەڕاقە لەخۆی دەگرێت.
ڕووبارەکان
- گدار چای
- زرینه رود
- سیمینه رود
- مهابادرود
- باراندوزچای
- زاب کوچک
- شهرچای
- نازلوچای
- زولاچای
دانیشتوان
دانیشتوانی پارێزگاکە لە ئازەری و کورد پێکهاتوون و بەپێی سەرژمێرییەکانی ساڵی ٢٠١٦ خەڵکەکەی ٣,٢٦٥ ملیۆن کەسن. بەشێکی کەمی ئەرمەنی و ئاشوورییش لە شارەکە دەژین.
شارەکان
پارێزگاکە ١٩ شارستان و ٤٢ شار و بەش و ١٠٩ گوند و ٣,٧٢٨ کوێرەدێیە، شارەکانی بریتیین لە:
- ورمێ
- شنۆ
- بۆکان
- مەهاباد
- میاندواو
- پیرانشار
- تیکاب
- خۆی
- چاڵدێران
- چایپارە
- شۆڤە (شەوت)
- پۆلدەشت
- سەردەشت
- سەڵماس
- ساینقەڵا (شاهیندژ، هەڵۆژین)
- ماکۆ
- نەغەدە
- چهاربرج
- باروق
شوێنە گەشتیارییەکان بە فارسی
- حمام طبیعی دئو اوچان حیدرباغی در شهرستان باروق
- غار آبی، خاکی جبیگلو در شهرستان باروق
- قلعه تاریخی ماننایی ها در روستای جان آقا در شهرستان باروق
- تخت سلیمان تکاب
- بقعه ایوب انصاری تکاب
- زندان برنجه تکاب
- آبشار قینرجه تکاب
- قلعه ساری قورخان تکاب
- چمن متحرک چملی تکاب
- تپه خلیل‌آباد شوط
- غار چهل پله خضرلو شوط
- آبگرم معدنی شوط
- آرامگاه شمس تبریزی خوی
- آبشار شلماش سردشت
- سنگ‌نگاره ساسانی خان‌تختی
- آرامگاه سرداران مکری در بوکان
- تپه حسنلو
- سه گنبد
- سد بوکان
- قره‌کلیسا
- غار سهولان مهاباد
- فقرگاه مهاباد
- سد مهاباد
- تپه قلایچی
- شهر باستانی سه هزار ساله موصاصیر ربط
- سلطان یعقوب نقده
- مسجد جامع ارومیه
- سنگ کاظم خان
- کلیسای ننه مریم
- دره قاسملو (گه لیه خان) (دره شهدا)
- موزه ارومیه
- سه گنبد
- آبشار سوله‌دوکل مرگور
- جنگل‌های مرگور (واقع در دره باوان)
- چشمه آب معدنی گراوان ربط
- دامنه کوه قره داغ دربسر
- بوزخانا چورس
- قرمزی مسجد]] چورس
- آرامگاه سادات کوه کمره‌ای -چالدران
- دژ بسطام، دژ باستانی دوره اورارتو در روستای بسطام-چایپاره
- غار چهل پله خضرلو-چالدران
- کاخ و موزه باغچه‌جوق-ماکو
- دالانها و غارهای زیرزمین در اطراف آرارات-ماکو
