ناوه‌ڕۆك
جەیش
سوپا یان جەیش (بە ئینگلیزی: army)، زاراوەیەکە بۆ سەربازانی وڵاتێک بەکاردێت و زیاتر لە هێزی پیادە و زەمینی پێکدێت، سوپا سەر بە وەزارەتی بەرگری یان جەنگی وڵاتە و کاروباری دوورە لە وەزارەتی ناوخۆ، زاراوەی سوپاش بۆ هەمووان وەک یەک بەکارنایەت و لە هەندێک شوێن نازناو بۆ سوپاکان هەیە، وەک نازناوی پێشمەرگە بۆ سوپای کوردستان و نازناوی پاسداران بۆ سوپای کۆماری ئیسلامی ئێران.
باڵەکانی سوپا
- پیادە
- زرێپۆش
- تۆپهاوێژ
- فڕۆکەوانی
- ئەندازیاری سەربازی
- پەیوەندی سەربازی
- لەشکرگێڕی (پاڵپشتی)
- بەرگری ئاسمانی
بەڵام هەموو ئەمانە لە زۆرینەی وڵاتان تەنیا بەسەر چەند بەشێکی سەرەکیدا جیادەکرێنەوە و دەبنە پۆلێنی ئەوان کە بریتین لە:
- سوپا
- هێزی ئاسمانی
- هێزی دەریایی
- هێزی پاسەوانی سنوور یان دەزگای هەواڵگری (یەکێکیان یان هەردووکیان یان هیچیان بەپێی سوپاکانی جیهان دەگۆڕێن).
ئەرکی سوپا
ئەرکی سوپا بریتییە لە بەرگری کردن لە دەوڵەت و نیشتمانی خۆی لە دەستی دەرەکی و دوژمن، بە هەموو سنوور و شوێن و کەس و هاووڵاتیانیەوە، هەروەها گەر دەزگا ئاسایشییەکانی ناوخۆ و پۆلیس نەیانتوانی ڕێگری لە ئاژاوەیەکی ناوخۆیی بگرن سوپا دەستی درێژ و ڕێگری لە زیاتربوونی ئاژاوەکە دەکات، یان لە حاڵەتی ڕووداوی سروشتی و کێشەی گەورەی دەوڵەت بۆ یارمەتیدانی خەڵکی بۆ ڕاکردن و فریاکەوتنیان.
مێژوو
لەو ساتەوەی مرۆڤ بوونی هەیە پێویستی بە بەرگریکردن لەخۆی بووە و لە کۆندا بە شێوەیەکی شپرزە بووە، دواتر بوونەتە کۆمەڵە و کەرەستەکانیان پێکەوەناوە و پێکەوە شەڕیان کردووە بەوەش کۆمەڵە بچووکەکانی ئەوکات وەک سوپای ئێستا وابوون.
هیندستان خاوەن کۆنترین سوپایە و بەپێی ئەفسانەکان کە دەگێڕنەوە کەسێک بە ناوی سوداس بە سوپاکەیەوە دژی ١٠ پادشا شەڕدەکات و دەیباتەوە. لە چاخی ئاسنیشدا هەریەک لە ئیمپڕاتۆریەتەکانی ماوریا و ناندا گەورەترین سوپای جیهانیان هەبووە، کە هێزی پیادەیان گەیشتووەتە ٦٠٠,٠٠٠ کەس و ٣٠,٠٠٠ ئەسپسوار و ٨,٠٠٠ گالیسکەی جەنگی و ٩,٠٠٠ فیل جگە لە چەندین هاوپەیمانی دیکە.
لە سەردەمی گوپتا کەواندارە درێژەکان و فیلسوارەکان و خاوەن ڕمە گەورەکان لە سوپاکاندا بوون، لە سەردەمی ڕاجپوتیش قەڵغانی خڕ و زرێی ئاسنین و شمشێری لار و ڕێک و خەنجەری ناودەست بەکارهێنراون.
لە وڵاتی چینیش هەریەک لە سوپاکانی (هان، وی، چو، یان، ژاوۆ، چی) لە پێش زایین خاوەنی سوپا بوون و چەندین شوێنیان داگیرکردووە، لە سەردەمی بنەماڵەی (چین) ئیمپڕاتۆر بڕیاری دا بە ڕێکخستنی سوپا و تەواوکردنی دیواری مەزنی چین بۆ بەهێزکردنی ئاسایشی وڵات.
یەکەمین سوپای لێهاتوو سپارتانەکان بوون، کە لە تەمەنی ٧-٨ ساڵییەوە منداڵەکان ڕاهێنانیان پێدەکرا و لە تەمەنی ٣٠ ساڵیدا ڕاهێنانیان بەکۆتا دەهێنا و لە سەربازگە دەردەچوون و ڕێگایان پێدەدرا هاوسەرگیری بکەن، دوای ئەوە دەبوونە سەربازی سپارتا و بەرگرییان لە وڵات دەکرد و لە تەمەنی ٦٠ ساڵی خانەنشین دەبوون،
سوپا بەهێزەکان
بە درێژایی مێژوو لە هەر سات و سەردەمێک دەسەڵاتداری ناوچەیەک بەهۆی سوپاکەیەوە ناسراوە و زۆرێک هێرشیان کردوەتە سەر شوێنانی دیکە و زۆرێکیش دواتر هەستاونەتەوە و بوونەتە بەهێزترین، بەڵام لە کۆتاییدا بەهێزی ڕێژەیەکی ناجێگیرە و پەیوەندی بە ژمارە و داتا هەیە، بەڵام لە مەیدانی جەنگدا لەوانەیە ژمارە و داتا و کەلوپەل نەتوانێت بەرامبەر سوپای لەخۆی بچووکتریش ببێتەوە.
بەهێزترین سوپاکانی ٢٠٢١
- ئەمریکا
- ڕووسیا
- چین
- هیندستان
- ژاپۆن
- کۆریای باشوور
- فەڕەنسا
- شانشینی یەکگرتوو
- بەڕازیل
- پاکستان
- تورکیا
- ئیتاڵیا
- میسڕ
- ئێران
- ئەڵمانیا
- ئەندەنووسیا
- سعودیە
- ئیسپانیا
- ئوستوڕالیا
- ئیسرائیل
- کەنەدا
