ناوه‌ڕۆك
ئایدیۆلۆژیای نەتەوایەتی
نەتەوایەتی مەدرەسەی سەربەخۆی نییە، تشریعات و تێڕوانین و هەڵوێستی گشتی نییە، ئایدیۆلۆجیایەکی ناقصە، یان چاکتر بڵێین هەر ئایدیۆلۆژیا نییە بەڵکو ئینتیما و هەست و سۆزە لە ڕیزی ئینتیماکانی ستونی وەک: بنەماڵە- خێڵ- نەتەوە- نەژادی- نێر و مێ- ناوچە و کیشوەر، هەر بۆیە هەموو حزبێکی نەتەوەیی (هەتا شۆڤێنیەکانیش) بە هۆی مەدرەسەیەکی فکری ئایدیۆلۆژیاکەی پێ تەواو دەکا، سەرنج بدە (حزبی بەعسی عەرەبی سۆشیالیستی)، (حزبی دیموکراتی نیشتیمانی)، هەموو لایەنە سیاسیەکانی کوردستان...
هەر بۆیەش لەگەڵ مەدرەسەمان ڕێز کردووە بە ناچاری چونکە حیزبە کوردستانییەکان لەو سەرچاوە هەڵقوڵاوون، ئەگینا ئەو پێناسەی (نەتەوایەتی) و پەیوەندی (قومیە) بە (الأمە) پێناسی هەڵەن، هەروەها (مقوماتی قومی) گوایە هابەشی مێژوو و ئاین و خاک و یەکێتی دەروون و نەریت و زمان... تەواو نییە، (لە دوای باسی دەکەین)، بوون لە نەتەوەدا حەقە و سروشتی یە، بەڵام بە ئایدیۆلۆژیای کردنی (واتە: قومیە+ الأیدیولوجیة= الأمە، بەپێی ڕای نەتەوییەکان)، ئەوە بووە مایەی سەرئێشە و ڕەگەز پەرستی و داگیرکردنی لێهاتە دی کە ئێمەی کورد یەکێ لەو قوربانیانەین، لە بەرامبەردا هەست و قۆناغی نەتەوایەتی لێ پەیدا بووە و دەبێت، واتە هەستی نەتەوایەتی و ئایدیۆلۆژی نەتەوایەتی لێک جیایە.
سەرهەڵدانی
ئادەمیزاد بەندە بە کۆمەڵ، لە سەرەتای مێژوو هەرکەسە بۆ بەرگری لە بوونی تەنیا پێویستی بە بنەماڵە هەبوو، دوای گەشەسەندنی کشتوکاڵ و بەخێوکردن و پاوانکردنی موڵک و پارێزگاریەکەی زیاتر پێویستی بە ئەڵقەیەکی فراوانتر بوو کە (خێڵ)ـە، لە پرسیاری (ناسنامە)یی تۆ کێێ؟ لە وەڵاما دەیووت من فڵانە خێڵ (عەشیرەت)ـم، بەو شێوەیە تا ئادەمیزاد ئاسۆی پێویستی و هاتۆچۆ و تێکەڵی فراوان تر بوو، زیاتر ئینتیمای فراوانتر بوو، گۆڕانکاری و گەشەیەکی کۆمەڵایەتی زۆری ویستووە تا لە قۆناغی خێڵایەتی وەرچەرخاوە بۆ قۆناغی نەتەوەیی، لەو نێوانەدا ئینتیمای نەتەوەیی نەبووە بەڵام نوستوو بووە، تەنها لە لایەن توێژێکی زۆر تایبەت دەبینرا، دوور نییە لە جیهانی ئیسلامی یەکەم جار هەستی پێ کرابێ، لە سەدەی ١٠ بە دواوە جۆرە تێڕوانینێکی نوێ سەبارەت بەدەست نیشان کردن و ناسنامەی هەرێم لە ناو جوگرافی ناسانی ئیسلامی وەک (ئەبوزەیدی بەڵخی و ئسیتاخاری و ئیبن حۆقل و ماقدیسی..) سەری هەڵدا، لە پاڵ دابەشی هەرێم لەسەر بنچینەی جوگرافی و جۆری حوکم ئەوا بۆ یەکەم جاریش لەسەر بنچینەی زمان و نەتەوە هەرێمیان دەستنیشان کردووە، کەواتە زۆر ئاساییە تا سەدەی ١٧-١٨ نو ڕابونی پیشەسازی ئەوروپا و سەدەی ١٩-٢٠ی جیهانی سێیەم ئەو هەستە نەدەورووژا، تێکەڵی و بەجیهان بوون (عولمە) دەستی پێ کرد بە تایبەتی لە سەرەتای ئەو سەدەیە، ئینجا ئادەمیزاد هەستی بە خۆی کرد سەرباری ئینتیمای خێڵەکی خۆجێی ئینتیمای نەتەوایەتی فراوانیشی هەیە، پەیوەندییەکی سیاسی دروست بوو، دەرکەوت نەتەوەی جیاجیا و مێژووی جیاو کەلتوور و نەریتی جیا زمانی جیا هەیە، ئیتر قۆناغێکی تر هاتە پێش، سەرنج بدە حزبە عەلمانییە ناشیۆنالیزمەکان چەند هەڵەن لە زیادەرەوی لە (قۆناغ بوونی نەتەوایەتی) دەکەن، نکوڵی لە وەختی بوونی دەکەن، هە بە نموونە لە کۆنگرەی بنیادنانی (حزبی بەعس ١٩٤٧) لە هەردوو مادەی (٣) و (٤) هاتووە: (انة حزب قومي یؤمن بأن القومة حقیقة خالدة، ویؤمن بأن الأشتراکیة منبعث من صمیم القومة العربیة)، بەو شێوەیە لە هەندێ شوێن کرانە ئایدیۆلۆژیا و نەتەوەی باڵادەست نەتەوەی بچووکی داگیرکرد بە خێل و بنەماڵەوە، ئیدی هەستی نەتەوایەتی دروست بوو، ئێستا لە جیهان وەڵامی پرسیارەکەی پێشوو تۆ کێێ؟ بڵێی من فڵانە خێڵم نیشانەی نەفامیت نیشان دەدا، کەواتە سەرەتای هەستی نەتەوایەتی و ووشیاری نەتەوایەتی کۆن نییە، لە سەرەتادا لە ئەوروپا دەستی پێ کرد، گوایە (بسمارک)ی ئەڵمانی یەکەم دەسەڵاتدارێک بوو، کە بەرنامەی کاری نەتەوایەتی پەیڕەو کردووە، ئەڵمانیای لەسەر ئەو بنچینەیە لە ١٨٧١ دروست کردووە، دوای هەموو ئەوروپای گرتەوە، ئینجا هاتە ناو جیهانی سێیەم، کۆتایی بە چەرخی ئیمپراتۆریەتەکان هێنا دەوڵەتی نەتەوەیی دروست بوون، ئەو پڕۆسەیە گۆڕانە لە ئینتیمای خێڵەکی بۆ ئینتیمای نەتەوایەتی.
