گهورهترین ئینسكلۆپیدیای كوردی
كۆی گشتی: 76
پۆلێنكردن
پیاوان زانیاری هەمەڕەنگی تەندروستی
کۆلێرا (بە ئینگلیزی: cholera) نەخۆشییەکی بەکتریاییە کە بەهۆی بەکتریای (vibro cholerae) دروست دەبێت. دەبێتە هۆی سکچوونێکی توند، لە ئەنجامیشدا وشکبوونەوەی جەستە، بەگشتی لە ڕێگەی خواردنی پیس و ئاوی پیسەوە تووشی مرۆڤ دەبێت. نیشانەکانی لەماوەی پێنج ڕۆژدا دەردەکەون
پیاوان پرسگەی تەندروستی
دوای تووشبوون بە نەخۆشی کۆلێرا بۆماوەی حەوت بۆ ١٤ ڕۆژ لەڕێگەی پیساییەکەتەوە بەکتریاکانی کۆلێرا دەکرێتە دەرەوە، وەک هەر نەخۆشییەکی تر کەسانی تووشبوو دووچاری سکچوونی کەم یان مامناوەند دەبنەوە و دەکرێت بەبێ هیچ نیشانەیەکیش تووش ببن، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەندێک کەس بە توندی دەیگرن
پیاوان زانیاری هەمەڕەنگی تەندروستی
سوزەنک یان سوزاک (بە ئینگلیزی: Gonorrhea) یەکێکە لە نەخۆشییە سێکسییە گوازراوەکان، کە لە ڕێگای پەیوەندی سێکسییەوە دەگوازرێتەوە، وەک جووتبوون لە ڕێگەی دامێن، کۆم، دەمەوە. هۆکاری تووشبوون بەم نەخۆشییە بەکتریایەکە بەناوی نایسیریا گۆنۆریا (Neisseria gonorrhoeae) کە دەبێتە هۆی تووشبوونی میکرۆبی
پیاوان زانیاری هەمەڕەنگی تەندروستی
دژەپەیداکەر (بە ئینگلیزی: Antigen) گەردێکە کە هانی وەڵامدانەوە بەرگرییەکان دەدات بە چالاککردنی خڕۆکە سپییەکانی خوێن کە دژی نەخۆشییەکان دەجەنگن. دژەپەیداکەرەکان دەکرێت لەسەر ڕووی ئەو تەنانە بن کە دێنە ناو جەستەوە وەکوو بەکتریا، ڤایرۆس، خانە نائاساییەکان وەکوو خانە شێرپەنجەییەکان.
پیاوان زانیاری هەمەڕەنگی تەندروستی
دژەتەن (بە ئینگلیزی: Antibody) بریتییە لە پڕۆتینی پارێزەر کە لەلایەن سیستمی بەرگرییەوە بەرهەم دەهێنرێت. دەنووسێت بە دژەپەیداکەرەکان (پێکهاتە بێگانەکان) وەکوو بەکتریا، کەڕوو، ڤایرۆس و ژەهرەکان و جەستە پاک دەکەنەوە لێیان.
پیاوان جەستەی مرۆڤ
بەرگرییە کۆئەندام یان سیستمی بەرگری (بە ئینگلیزی: immune system) ئامڕازێکی لەشە بۆ ڕێگریکردن و سنووردارکردنی تووشبوونە میکرۆبییەکان، بەبێ ئەم کۆئەندامە لەش ناتوانێت دژی هێرشی بەکتریا و ڤایرۆس و مشەخۆرەکان و میکرۆبەکانی تر بوەستێتەوە. لە تۆڕێکی گەورەی خانە و ئەندام و پڕۆتین و شانەکان پێکدێت
پیاوان زانیاری هەمەڕەنگی تەندروستی
تووشبوون بە میکرۆب (بە ئینگلیزی: Infection، بە عەرەبی: العدوى) کە زۆرجا بە نەخۆشی بەکتریایی یان ڤایرۆسی دەناسرێت بریتییە لەو نەخۆشییەی کە وردەزیندەوەرێک یان میکرۆبێک دێتە نێو لەشی مرۆڤ و تووشی زیانی دەکات. پێویستە بزانرێت کە تووشبوونی میکرۆبی، هەوکردن نییە و ئەمانە دوو شتی زۆر جیاوازن.
پیاوان پرسگەی تەندروستی
کۆئەندامی بەرگری (بە عەرەبی: جهاز المناعة، بە ئینگلیزی: Immune System)، ڕێگەیەکی سروشتی جەستەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوە دژی ڤایرۆس و بەکتریا زیانبەخشەکان، لاوازبوونی کۆئەندامەکە وا دەکات کە جەستە ڕووبەڕووی زیان ببێتەوە و بە هەندێک نیشانەدا دەزانیت کە بەرگری جەستەت لاواز بووە.
پیاوان تەندروستی دەم و ددان
لیکی دەسکرد بۆ وشکبوونی دەم (بە ئینگلیزی: Artificial saliva for dry mouth، بە عەرەبی: لعاب صناعي لجفاف الفم)، لیک ڕۆڵی سەرەکی لە جوین، قووتدان، هەرسکردن و قسەکردندا هەیە. هەروەها دەست بەسەر بەکتریاکانی ناو دەمدا دەگرێت و ڕێگری لە تووشبوونە میکرۆبیەکان و کلۆربوونی ددان دەکات
پیاوان زانیاری هەمەڕەنگی تەندروستی
چانکرۆید (بە ئینگلیزی: Chancroid، بە عەرەبی: شانکروید) نەخۆشییەکی بەکتریاییە، کە دەبێتە هۆی دروستبوونی برینی کراوە لە ناوچەی زاوزێدا. یەکێکە لە نەخۆشییە سێکسییە گوازراوەکان (STD). لەڕێگەی پەیوەندی سێکسییەوە دەگوازرێتەوە. نەخۆشییەکە بە دەگمەن لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەبینرێت